“Direklerarası Seyircileri Ödülleri” bir Oscar Ödülü değildir.
Görev,” fark ettiğimizi”, “fark yaratanları”, farkındalık yaratmak üzere toplumun ilgilenen kesimleri ile paylaşmaktır.
“Değer” üzerine değil “yarar” üzerine kurulu bir teşvik sistemidir.
Direklerarası seyircileri, ödül programı kapsamında bir tiyatro oyununu değerlendirirken aşağıda açılımları yapılan kategoriler üzerinden çalışmalarını yaparlar. Seyir sırasında başarının değerlendirme ölçütünü de bu kategoriler arasında/içinde ararlar.
Direklerarası seyircilerinin oyunları değerlendirme kriteri, oyundan aldıkları haz duygusunun (katarsis) sorgulanmasıdır. Eleştirel olmayan bakış açısı ile her kategori için seyredilen oyunu sorgulamaları, kendilerini sonuca götürür.
Sezon sonu karar toplantısında seçici kurul üyelerinin başarılı gördükleri adaylar, oyunu seyredenler arasında yapılan elemenin ardından oylama sonucunda tespit edilerek açıklanır.
Türkiye’de yerleşik tiyatro ödül sistemine Direklerarası Ödülleri ile birlikte dünyada uygulanan yeni kategoriler de yansımıştır. Bunlar değerlendirmeleri çeşitlendirdiği gibi somutlaştırmıştır da.
Direklerarası Seyircileri tarafından tiyatro ödül sistemimize kazandırılan yeni kategori ve ödüllendirmelerde kullanılan kavramların açıklamalarını bölümlerin içinde bulacaksınız
OYUN ÖDÜLLERİ
Prodüksiyon
Oyunun sahneye konulmasında; oyun metni, dramaturgi, yönetmen, oyuncu ve tasarım kategorileri arasındaki, uyum ve bütünlüktür.
Müzikal / Müzikli Oyun
Kendine özgü bir olay örgüsü olan, müzik, dans ve diyalogların olaylarla bütünleştiği duygusal ve eğlendirici sahne gösterisidir. Prodüksiyonda aranan kategoriler arasındaki uyum ve bütünlük, müzikal yapımlarda da aranır. Ancak bu kategoride kullanılan müziklerin özgünlüğü, koreografinin oyun müzikleri ile uyumu değerlendirmeye etki eder.
Tek Kişilik Prodüksiyon
Tiyatro sanatının tüm gerekliliklerini bünyesinde toplamış olmak koşuluyla, bir tek oyuncu ile oynanan ve bu amaçla yazılmış olan oyundur. Çok oyunculu oyunlar da yönetmen ve tema değişmeden yeniden sahneye aktarılabilmektedir. Bu tür oyunlarda oyuncuya odaklanmamak, tasarım ve sahne arkası çabaları göz ardı etmemek gerekir. Direklerarası Seyircileri bu türü tek kişilik oyun değil, Tek Kişilik Prodüksiyon kategorisinde değerlendirmekte, oyunculuk performansını değerlendirmeye almamaktadır.
Özgün Yeni Oyun
Özellikle hitap ettiği kuşak için; konusu ve sahnelenmesi özgün nitelik taşıyan oyunlar bu kategoride değerlendirilir.
Yenilikçi (avangard) Tiyatro
Tiyatro tanımları içinde kabul edilmiş olan normları değiştirmeyi amaç edinen, sürekli kendini yenilemesi ve güncel kalması gerekliliğinden hareketle; estetik anlayışları da zorlayan, deneysel, alışılmışın dışında sahneleme teknikleri kullanarak tiyatronun gelişimine katkıda bulunan tiyatroların değerlendirildiği kategoridir.
Ensemble
Daha önce, prodüksiyon (yapım) kategorisinde, oyunun sahneye konulmasında (oyun metni, dramaturgi, yönetmen, oyuncu ve tasarımların) uyum ve bütünlüğü değerlendirilmişti. Ensemble (ansambl) kategorisinde ise sadece oyuncuların performansı, oyun sırasındaki uyumları, birbirlerini tamamlama ve bütünleşmeleri değerlendirilir.
Tableau (tablo) Oyunlar
Tek tema kesitlerinin sunulduğu tiyatro oyunlarıdır. Genellikle tek kişilik oyunlar halinde sahnelenir. Hayatları, şiirleri, hikayeleri, tarihsel ve destansı olayları tiyatro diliyle anlatan, başlangıç gelişme ve sonuç öğelerinin ihmal edilebildiği sahne gösterileridir.
Ümit Veren Yeni Tiyatro
Bu kategori, tiyatro seyircisiyle yeni buluşan, ortaya koydukları tiyatro anlayışıyla dikkatimizi çeken, tiyatro hayatımıza katkıda bulunacağını düşündüğümüz gurupları tiyatro seyircisine tanıtmak amacıyla ödül sistemine dahil edilmiştir.
Sürekli Mükemmeliyet
Bu ödül; sahne yaşamı boyunca alanlarında gösterdikleri çaba, çalışma ve performansları ile sağlamış oldukları başarılarıyla, seyircilerin her zaman takdirini kazanmış tiyatro insanlarına verilmektedir
ÖDÜLLERDE MEKAN ÖZELLİKLERİ
Küçük Salon: Seyirci kapasitesinin doksan kişiyi aşmadığı, İtalyan sahne anlayışının dışındaki oyunların sahnelendiği/seyredildiği mekanları Küçük Salon olarak nitelendiriyoruz.
Küçük Salon, 20. yüzyılda, Avrupa’nın çeşitli ülkelerinde ortaya çıkan, mekan, drama ve oyunculuk yönünden yeni bir oyun sahneleme biçimidir. Seyirci sığası en çok doksan ya da daha az olan, balkonsuz, locasız, orkestra çukuru bulunmayan tiyatro mekanıdır. (Oda tiyatroları “Chamber Theatre”,” Mahalle Tiyatroları”- “Theatre District” de bu tanıma girer)
OYUNUN YARATICI UNSURLARI
Oyun Yazarı
Temanın ve konunun yaratıcı unsuru oyun yazarıdır. Metin, kurgu olabilir; adaptasyon olabilir; gerçek hayattan alınabilir ama özgün olmalıdır. İntihal olmamalıdır. Direklerarası Seyircileri değerlendirme yaparken, bu olguları dikkate alır ve oyun metninin ilk defa sahneleniyor olmasını arar. Oyun sahnelenmeden telifleri ödenmiş, yazarın kendisinden ya da temsilcilerinden yazılı izin alınmış olmalıdır. Çeviri eserler ve çevirmenler değerlendirmeye alınmazlar.
Oyunun metni ve diyaloglar anlaşılabilir bir dile sahip mi? ( +/-),
Özellikle iki kişilik oyunlarda, oyun yazarı, zeka ve kelime oyunları ile seyirciye ulaşmaya mı çalışmış? (+/-)
Bellekte kalıyor mu?, (+/-)
Komedi türünde ise esprilerin kalitesi?(+/-) gibi unsurlar değerlendirme sırasında sorgulanır.
Yönetmen
Tiyatro dünya genelinde, edebiyattan bağımsız, apayrı bir zeminde değerlendirilmektedir. Oyun metni edebiyat tarihine mal olmuş bir sanat eseridir. Defalarca okunabilir ve ayrıntıya girilebilir. Oyun ise bir edebiyat olayı değil, bir tiyatro olayıdır ve yönetmenin sahneye koyma anlayışı öne çıkar.
Direklerarası Seyircileri, yönetmeni değerlendirirken, yönetmenin çalışmasına tiyatro dili açısından bakarlar. Ele aldığı metnin görsel ve işitsel imgelerini, diyalog çözümlemesini ve oyunculuk tarzını kendi yorumuna göre belirleyip belirleyemediğini, metni yeniden üretip üretemediğini göz önünde tutarlar.
OYUNCULUKLAR/ PERFORMANSLAR
Oyuncu/Performans değerlendirmelerinde ilk sorulacak soru “oluyor mu” yoksa “oynuyor mu” dur. Yani kral mı oluyor yoksa kralı mı oynuyor? Bundan sonrasında oyuncunun uyum ve yeteneğini sergilediği oyunculuktan alınan “HAZ” değerlendirilir.
Bu kriter oyunlardaki tüm performanslar için geçerlidir
Umut Veren, Dikkat Çeken Genç Oyuncular
Bu kategoride ödüller, yetenek ve çabaları ile tiyatro sanatına katkıda bulunacağı düşünülen “genç” leri teşvik etmek ve tiyatro camiasına tanıtmak amacıyla verilir. Değerlendirmede oyuncunun ilk oyunlarından biri ve 22-25 yaş gurubunda olup olmadığına dikkat edilir.
TASARIM ÖDÜLLERİ
Sahne ve kostüm tasarımı, ışık ve efekt, anlatılan öykünün geçtiği ortamı betimlerken seyirci ile sahne arasında bir bütünlük ve bağ sağlar, Direklerarası Seyircileri değerlendirmelerinde bu olgulara dikkat ederler.
Özgün Tiyatro Müziği
Oynanan oyun için oyunun içeriğine uygun bestelenmiş müzikler bu kategoriye girer. Diğer oyun müzikleri değerlendirmeye alınmaz.
Koreografi
Bu kategoride dans koreografisi etkisinde kalmadan, oyunda ensemble’ı (bütünleşmeyi) sağlayacak hareket tasarımı değerlendirilir.
ÖZEL ÖDÜLLER
Emek Ödülü
Tiyatronun oluşması, gelişmesi ve sürmesine katkı veren tiyatro insanlarına çaba ve çalışmaları için verilen ödüldür.
Kurum Ödülü
Kurum çalışanları arasında güven, dayanışma ve motivasyon sağlamak amacını tiyatro çalışmaları ile yapan kurumların oyunun yönetmeni ile değerlendirildiği ödüldür.
Farkındalık Ödülü
Tiyatroda ortaya koydukları yapıtlarıyla fark yaratan tiyatro insanlarının, farkındalık yaratmak üzere toplumla paylaştıkları projelere verilen ödüldür.